αιολόσφαιρα

Είδος αρχέτυπου ατμοστρόβιλου που κατασκευάστηκε από τον Αλεξανδρινό μαθηματικό και φυσικό Ήρωνα το 120 π.Χ. και με τον οποίο διακριβώθηκε για πρώτη φορά η κινητήρια δύναμη του ατμού. Ο Ρωμαίος μηχανικός Βιτρούβιος την ονόμαζε αιολιπίλη. Ήταν μια κοίλη μεταλλική σφαίρα, η οποία μπορούσε να περιστραφεί γύρω από οριζόντιο άξονα που περνούσε από το κέντρο της. Σε δύο αντιδιαμετρικά σημεία της σφαίρας ήταν προσαρμοσμένοι δύο μικροί σωλήνες που είχαν κοινό άξονα κάθετο προς τον άξονα περιστροφής και ακροστόμια γυρισμένα προς αντίθετη διεύθυνση. Η σφαίρα περιείχε μικρή ποσότητα νερού και, όταν θερμαινόταν με φλόγα, το νερό γινόταν ατμός που έβγαινε από τα στόμια των σωλήνων με ορμή. Το ζεύγος δυνάμεων αντίδρασης που δημιουργούσε, ανάγκαζε τη σφαίρα να μπει σε περιστροφική κίνηση.